Kitlesel fonlama veya kitle fonlama, özellikle son yıllarda giderek artan bir popülerliğe sahip. İnovasyonun, yaratcılığın ve girişimciliğin önünü açan bir finansman modeli olarak basitçe tanımlanabilir. Temelinde ise, birçok bireyin küçük veya büyük miktarlarda katkıda bulunarak bir projeyi, fikri desteklediği bir sistem olarak tanımlanabilir. Geleneksel finansman yöntemlerinden farklı olarak, kitle fonlama bireylerin doğrudan etkileşimde bulunabileceği, projelere ortak olabileceği ve genellikle bu sürecin bir parçası olarak projenin başarısına ortak olabileceği bir yapı sunar.

Bu finansman modeli, teknolojinin gelişmesiyle birlikte internet platformları aracılığıyla daha da bilinir hale gelmiştir ve yaygınlık kazanmıştır. Özellikle internet sayesinde birkaç tıklama ile birlikte dünyanın herhangi bir yerinde bulunan herhangi bir projeye destek olma fikri, bireyler tarafından çekicilik kazanmıştır. Dolayısıyla kitlesel fonlamanın yaygınlık kazanmasını temellerinde bulunan avantajlardan birisi de budur. Kitlesel fonlama, sadece finansman sağlamakla kalmaz, aynı zamanda toplulukların bir araya gelerek ortak bir hedefe doğru ilerlemesini, fikirlerin ve yeniliklerin ortaya çıkmasını teşvik eder.

Kitlesel Fonlama Türleri ve Avantajları Nelerdir?

Kitle fonlama platformlarının yatırımcılarına sunduğu türler ve avantajlar hakkında merak edilenleri listeleyecek olursak;

Türler

Bağış Bazlı Kitlesel Fonlama: Bağış bazlı kitlesel fonlama, genellikle ihtiyaç sahipleri, öğrenciler veya doğal afet sırasında yetkililer tarafından kullanılan bir fonlama türüdür. Özellikle sosyal sorumluluk veya sosyal girişim projelerinin finansmanı için sıklıkla tercih edilir. Bu modelde, projeyi yürüten kişi veya kurum, geri ödeme yükümlülüğü olmadan destek toplar. Bağış yapacak kişiler ise herhangi bir finansal getiri beklentisi içerisinde değildirler. Beklenti, sadece projeyi hayata geçirmektir.

Ödül Bazlı Kitlesel Fonlama:Ödül veya satış bazlı kitlesel fonlama, girişimcilere genellikle iki temel seçenek vaad eder. Birinci seçenekte, projelerinde destek olan kişilere teşekkür etmek isteyen girişimciler, web sitelerinde destekçilerinin isimlerini duyurabilir veya onlara özel içerikler verebilir.

İkinci seçenekte ise, “sat, sonra yap” mantığı ile hareket eden girişimciler, ürünlerini kitle fonlaması ile kitleye sunarlar. Bu yöntemde, girişimci ürününü veya projesini detaylandırarak kitlesel fonlama platformunda açıklar ve talep toplar. Genellikle prototip aşamasında olan ve seri üretime geçmek isteyen girişimciler için kullanılır. Toplanan fonlar, tesislerin kurulması veya üretim maliyetlerinin karşılanması için kullanılır.

Ürün üretimi tamamlandıktan sonra, girişimci taahhüdünü yerine getirir ve destekçilere vaat ettiği ürünleri gönderir. Bu süreç, girişimcilerin projelerini başarılı bir şekilde gerçekleştirmesi için önemli bir adımdır. Bununla birlikte destekçilere vaat edilen ürünleri sağlama sorumlıuluğunu da taşırlar.

Pay Bazlı Kitlesel Fonlama: Paya dayalı kitlesel fonlama, finansman ihtiyacı olan girişimcilerin şirketlerinden pay vererek gerçekleştirdiği ve kısaca “mini halka arz” olarak bilinen bir yöntemdir. Ülkemizde en yaygın kitle fonlama türüdür. Bu modelde, girişimciler, ihtiyaç duydukları finans kaynağını yaratmak için kendi şirketlerinden payları halka açar ve bireylerden bu paylara yatırım yapmalarını amaçlar.

Bu süreç, girişimcinin kitlesel fonlama platformuna başvurmasıyla başlar. Ancak platformdan platforma değişiklik gösterebilir. Genellikle girişimcinin bilgilerinin temini, ön değerlendirme, yatırım komitesi değerlendirmesi ve kampanyanın başlatılması gibi aşamalardan meydana gelir. Uygun değerlendirilen projeler, kitlesel fonlama platformunda yer edinir.

Mevcut düzenlemeler eşliğinde talep edilen tutarın en fazla 60 gün süren bir kampanya yürütülür. Yatırımlar, kampanya boyunca TakasBank nezdinde özel bir hesapta toplanır. Kampanyanın başarılı olması halinde pay devri süreci Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından yürütülür. Dolayısıyla yatırımcılar paylarını MKK hesaplarında izleyebilir.

Projenin başarıya ulaşmaması durumunda, toplanan tutarlar herhangi bir kesinti olmaksızın yatırımcıların hesabına Takasbank hesabında iade edilir.

Borçlanma Bazlı Kitlesel Fonlama: Borçlanmaya dayalı kitlesel fonlama, girişimcilerin ihtiyaç duydukları finansmanı toplamalarını ve bu kaynağı belirlenen bir geri ödeme planı çerçevesinde geri ödemelerini içeren bir yöntemdir. Dünya genelinde oldukça popüler olan bu fonlama yöntemi, ülkemizde ise henüz yeteri kadar varlık gösterememiştir.

Dünyada ve Türkiye’de Kitlesel Fonlama Örnekleri

Dünya genelinde kitlesel fonlama ile alakalı birçok örnek mevcuttur. Özellikle teknoloji girişimleri, sanat eserleri, yaratıcı projeler için kitlesel fonlama modeli kullanılır. Platformlar aracılığıyla bireyler, projeleri desteklemek için finansal katkılarda bulunur.

Dünya genelinde birçok örnek platform ve proje bu kapsamda örnek olarak verilebilir. Sadece yüzeysel bir araştırma yeterli olacaktır.

Ülkemizde ise yeni yeni popülerlik kazanan bu uygulamalar, kitlesel fonlama platformları aracılığıyla yeni fikirlerin ve projelerin hayata geçirilmesi, yaşadığımız dünyada farklılık yaratmak ve bu farklılığa ortak olmak isteyenler için daha cazip bir hal aldı. Dolayısıyla girişimciliğin inovasyon üzerindeki etkisinin giderek anlaşıldığı toplumumuzda, yeni fikir ve projelerin desteklenmesi de paralel bir artış göstermektedir. Dolayısıyla, ülkemiz için artık birçok alanda kitlesel fonlama aracılığıyla hayata geçmiş proje ve fikirlerin örnekleri, yine yüzeysel bir araştırmayla birlikte kolayca ulaşılabilir.

Kitlesel Fonlamanın Temel İlkesi Nedir?

Kitlesel fonlamanın temel amacını anlaşılır bir şekilde tanımlamak gerekirse; Genellikle birçok insanın katılımıyla gerçekleşen belirli proje, ürün veya fikrin, finanse edilmesini sağlamak ve hayata geçirilmesine olanak tanımaktır.  Özellikle yaratıcı fikirlerin yaşadığımız dünyayı şekillendirmesi adına kitle fonlama platformları oldukça önemli bir rol üstlenir.

Kitlesel Fonlamanın Ekonomiye Etkisi

Kitlesel fonlamanın ekonomi üzerindeki etkileri çeşitli açılardan meydana gelebilir. Bunlar;

• Yaratıcılığı ve inovasyonu destekler
• Girişimciliği destekler
• Topluluk katılımını teşvik eder.
• İşletmeler için finansman seçeneklerini çeşitlendirir.

İlgil bazı örnek maddeler ile ekonomiye etkisine dair genel bir perspektif sahibi olunabilir. Özellikle yeni projelerin hayata geçirilmesini sağlaması, birçok iş koluna yeni fırsatlar sağlayabilir. Dolayısıyla istihdama ve ülkelerin ekonomik kalkınmalarını oldukça yarar sağlar.